| Prologus |
|
| Caput 1 |
Quid maxime noceat fortunatis |
| Caput 2 |
Quid in studiis alienum |
| Caput 3 |
Distributio officiorum, ex politica constitutione veterum |
| Caput 4 |
De venatica et autoribus et speciebus eius, et exercitio licito et
illicito |
| Caput 5 |
De alea, et usu, et abusu illius |
| Caput 6 |
De musica, et instrumentis, et modis, et fructu eorum |
| Caput 7 |
De dissimilitudine Augusti et Neronis |
| Caput 8 |
De histrionibus et mimis et praestigiatoribus |
| Caput 9 |
Unde dicatur praestigium, et quis fuerit autor eius |
| Caput 10 |
Qui sint magi, et unde dicantur |
| Caput 11 |
De speciebus Magicae |
| Caput 12 |
Qui sint incantatores, arioli, aruspices, Pythii, vultiuoli, imaginarii,
coniectores, chiromatici, specularii, mathematici, sallissatores, sortilegi,
augures |
| Caput 14 |
De variis ominibus |
| Prologus |
|
| Caput 1 |
Omnia vana esse, et res ex fide sua cuique respondere |
| Caput 2 |
Contemnendas non esse omnino rrum naturalium significationes |
| Caput 3 |
Signorum alia esse universalia, alia particularia: et quid significet
geminatio Solis |
| Caput 4 |
De signis quae praecesserunt excidium Hierosolymitanum
novissimum |
| Caput 5 |
Quanta fuerit calamitas obsessorum, et obstinatae malitiae quis fuerit finis,
et quae pietas Titi |
| Caput 6 |
De Maria quae urgente fame comedit filium |
| Caput 7 |
De numero captivorum et occisorum et peremptiorum fame |
| Caput 8 |
De pergrinatione fidelium, quos sub ea tempestate servavit Christus apud
Pellam |
| Caput 9 |
Testimonium quod perhibet Iosephus Christo |
| Caput 10 |
De Vespasiano, qui claudum et caecum curasse legitur |
| Caput 11 |
Signa esse quae contra naturam fiunt |
| Caput 12 |
Nihil contra naturam, autore Platone, contingeret, qui naturam dicit Dei
voluntatem |
| Caput 13 |
Quia Deus signis suam praemunire dignatur creaturam |
| Caput 14 |
Quid signum, et de somnio |
| Caput 15 |
De speciebus somniorum et causis et figuris et
significationibus |
| Caput 16 |
Generalia quaedam de significationibus, tam somniorum, quam aliorum
figuralium |
| Caput 17 |
Coniectoriam non esse sequendam |
| Caput 18 |
De fundamento Mathematicae, et exercitio sensuum, et viribus animae, et
profectu rationis, et efficacia liberalium disciplinarum |
| Caput 19 |
De differentia Mathematicae doctrinalis, et mathesis reprobatae, et
traditione Mathematicorum, et erroribus eorum |
| Caput 20 |
Quod providentia Dei rerum naturam non perimit, neque series rerum immutat
providentiam, et quod liberum arbitrium manet cum providentia. |
| Caput 21 |
An possit a Deo sciri quae non sciuntur; et quod idem est scientia,
praescientia, dispositio, providentia, et praedestinatio; et quod vera infinita sunt, ut
numerus eorum non queat augeri vel minus; et quod providentia nullam necessitatem rebus
inducit. |
| Caput 22 |
Quodex possibili non sequatur impossibile, et quid ex quo necessario
consequatur novit altissimus, qui omnia solus potest. |
| Caput 23 |
Abiectio novi Stoici |
| Caput 24 |
Quod mathematici temerarii sunt, indifferenter futura iudicio suo subiicere
praesumentes |
| Caput 25 |
Quod argumentum a signo suo non est necessarium, et de Ezechia, Achab, et
Ninvitis; et quod ea quae significantur mutari possunt. |
| Caput 26 |
Quod sentnetia Dei moveri potest, quod consilium Dei immutabile est, et
voluntas Dei prima omnium causa, et quod mathesis via damnationis est. |
| Caput 27 |
De aruspicibus et chiromanticis et Pythonicis et Saulis
detectione. |
| Caput 28 |
De speculariis et quod maligni spiritus interum futura praenoscunt, et de
subtilitate naturae, et longa exprientia temporis, et revelatione superiorum potestatum,
et quod saepe dcipiunt, aut decipientes, aut decepti, et quod specularios mala indubitata
sequuntur. |
| Caput 29 |
De Physicis, Theoricis, et Practicis |
| Prologus |
|
| Caput 1 |
Quid sit salus universalis et publica |
| Caput 2 |
Quid sit contemplatio hominis sapientiam affectantis, et quis sit fructus
speculationis huius |
| Caput 3 |
Quod superbia radix est omnium malorum, et concupiscentia lepra generalis,
quae omnes inficit |
| Caput 4 |
Quid adulator, assentator, et palpo; et quod eis nihil
perniciosius. |
| Caput 5 |
De cautela adulatorum et fraude multiplici et comitibus adulationis et
sequela eorum |
| Caput 6 |
Quod adulatores multiplicati sunt super numerum, et a praeclaris domibus
honestos et dissimmiles sui expellunt |
| Caput 7 |
Fraudem adulatorum initio vitandam, et quod munueribus aut obsequiorum
difficultate validissime procedit |
| Caput 8 |
De mundana comoedia vel Tragoedia |
| Caput 9 |
Quod mundus suos habet Elysios et quod eadem fides est nostri temporis et
praecedentium patrum et virtutis cultores inspectores sunt theatri huius |
| Caput 10 |
Quod sibi personae coaptantur et depriciantur dissociatae et de Cleopatra,
Augusto, et Scipione: et quod Roman vanitati dedui sunt; et quis sit adulatoriae
finis |
| Caput 11 |
De munusculariis et promissariis et quod praemittere non expediat ad
virtutem |
| Caput 12 |
De rationalibus et secretariis divitum et quod amicitia non nisi in bonis
est, et quod diues familiarem potius exprimat quam amicum, et licet familiaritas divitum
utilis videatur, saepe periculosa est, et quod innocenter vivendum est. |
| Caput 13 |
Quod vendicari possunt quae sunt adulationibus acquisita, et de lenonibus et
mollibus et poena eorum et quod pudicitia auferri non potest violenter, nisi mens ipsa
consentiat |
| Caput 14 |
Adulatores puniendos esse, tamquam hostes Deorum et hominum et veritatem
gratanter amplectendam et patientiam custodiendam, tam rationibus quam exemplis
maiorum |
| Caput 15 |
Quod ei duntaxat licet adulari quem licet occidere, et quod tyrannus publicus
hostis est |
| Prologus |
|
| Caput 1 |
De differentia principu et tyranni, et quid sit princeps |
| Caput 2 |
Quid lex et quod Princeps, licet sit legis nexibus absolutus, legis tamen
servus est et aequitatis geritque personam publicam et innocenter sanguinem
fundit |
| Caput 3 |
Quod princeps minister est sacerdotum et minor eis et quid sit ministerium
principatus fideliter gerere. |
| Caput 4 |
Divinae legis autoritate constat principem legi iustitiae esse
subiectum |
| Caput 5 |
Quod principem castum esse oporteat et anaritiam declinare |
| Caput 6 |
Quod debet legem dei habere praemente et oculis semper, et peritus esse in
literis, et literatorum agi consiliis |
| Caput VII |
Quod timorem Dei doceri debet, et humilis esse, et sic servare humilitatem;
quod autoritas publica non minuatur et quod praeceptorum alia mobilia, alia
immobilia. |
| Caput 8 |
De moderatione iustitiae et clementiae principis, quae debent in eo ad
utilitatem Reipublicae contemperari |
| Caput 9 |
Quid sit declinare ad dextram vel sinistram, quod principi
prohibetur |
| Caput 10 |
Quid utilitatis de cultu iustitiae principes consequantur |
| Caput 11 |
Quae sit alia merces Principum |
| Caput 12 |
Ex quibus causis transferantur principatum, et regna |
| Prologus |
|
| Caput 1 |
Epistola Plutarchi instruentis Traianum |
| Caput 2 |
?d Respublica secundum Plutarchum et quid ?icem animae in ipsa obtineat, aut
membrorum. |
| Caput 3 |
Quae praecipue versentur in intentione Plutarchi: et de reverentia exhibenda
Deo et rebus sacris |
| Caput 4 |
De reveentia personarum, et rerum, et quod modis persona sit
venerabilis. |
| Caput 5 |
Quae poena immineat his, qui ministris ecclesiae locorumque venerabilium
iniurias inferunt: et de privilegiis locorum venerabilium: et quod absolutio nec per vim
extorqueri, nec surripi potest per fraudem |
| Caput 6 |
De principe qui caput est reipublicae et de electione eius, et privilegiis,
et praemio virtutis et culpae; et quod beatum Iob debeat imitari, et de virtutibus beati
Iob |
| Caput 7 |
Quae mala vel bona subiectis proveniant de moribus principum: quod et
aliquorum strategematicis roboratur exemplis. |
| Caput 8 |
Quare Traianus videautr omnibus praeferendus |
| Caput 9 |
De his qui in republica otinent locum cordis, et quod iniqui arcendi sunt a
consilis potestatum, et de timore Dei, et sapientia et Philosophia |
| Caput 10 |
De lateribus potestatum, quorum necessitas explenda est, malitia
reprimenda |
| Caput 11 |
De oculis, auribus, et lingua potestatum, et de officio praesidis, et quod
iudicem oportet habere iuris et aequi notitiam, voluntatem boni, et potestatem exequendi,
et quod iuramento debet esse alligatus legibus, et a sordibus munerum
alienus. |
| Caput 12 |
De sacramento iudicum et collatione Pythogorae et Alexandri, et in quibus
rebus gratiam partibus possit facere iudex, et de quaestioneibus
captiosis. |
| Caput 13 |
Quando iudicium debeat ordinari, et de conceptione sacramenti calumniae, quod
ex necessitate praestant actor et reus, et quid immineat illi, qui iuramentum subire
detractat, et de sacramento advocatorum, et poena calumniatorum, sive prae varicantium,
aut tergiversantium |
| Caput 14 |
De ratione instrumentorum |
| Caput 15 |
Quae pertineant ad religionem Praeconsulum, praesidum, et ordinariorum
iudicum, et quatenus Xenia protendi liceat; et de Cicerone, Bernardo, Martino, Gaufrido
carnotensi |
| Caput 16 |
De crimine repetundarum, quo tenentur et paresides et iudices, qui aliquid
omnino accipiunt, propter eas res, quae sibi sunt ex officio faciendae: et de Samuele, qui
docet iuge sacrificium esse debere in domo iudicis, quae seipsam oblationem iustitiae, et
bonorum operum exhibet templum Dei. |
| Caput 17 |
Pecuniam contemnendam esse prae sapientia: quod etiam veterum Philosophorum
probatur exemplis |
| Prologus |
|
| Caput 1 |
Quod manus reipublicae aut armata est, aut inermis, et quae sit inermis, et
de officio eius |
| Caput 2 |
Quod militia delectum exigit, scientiam et exercitationem |
| Caput 3 |
De militibus gloriosis, qui militiae inutiles sunt |
| Caput 4 |
Quarum rerum scientiam et exercitium oporteat habere milites, et quod eos
ociari non licet. Et de Augusto, qui filias suas fecit institui in
lanificio |
| Caput 5 |
Duo esse praecipua quae militem faciunt, delectum scilicet et
instrumentum |
| Caput 6 |
Quae mala proveniant nostris neglecto delecta militum, et qualiter Haraldus
Walenses subegerit |
| Caput 7 |
Quae sit conceptio sacramenti militaris, et quod sine eo militare non
licet |
| Caput 8 |
Armatam militiam ad religionem ex necessitate teneri, sicut illam quae in
clero divinis obsequiu consecratur; et quod miles sicut honoris, ita et laboris nomen
est |
| Caput 9 |
Quod fides Deo debita, sit cui vis homini praeferenda, nec servatur homini,
nisi Deo servetur |
| Caput 10 |
De privilegis militum et quod sacramento astricti sunt ecclesiae, et quare
gladius offeratur altari |
| Caput 11 |
Quod milites durius castigandi sunt, si militia lege contempta, privilegiis
abutuntur |
| Caput 12 |
Quod varia animadversio procedit in eos, qui duci non obtemperant, et
quatenus debeat obediri, et in quibus mandatis locum habeat examinatio militaris; et in
quibus non. |
| Caput 13 |
Quare cingulo priventur milites, et quod exautor autus non habet aliquod cum
gladio telove commercium, et quare galdius infertus est cingulo. |
| Caput 14 |
Quod disciplina militaris plurimum prodest, et quid militiam maxime
frangit |
| Caput 15 |
Romanos disciplina prae caeteris viguisse, et in eis Iuium Caesarem floruisse
prae caeteris |
| Caput 16 |
Quae nostratibus mala proveniant ab indisciplinatione |
| Caput 17 |
Nobis a nostratibus esse exempla virtutum, et quas civitates in Italia
condiderit Brennus secundum antiquas historias |
| Caput 18 |
Exempla recentium historiarum, et quomodo rex Henricus secundum tempestatem
et procellas regis Stephani serenaverit, et pacauerit insulam |
| Caput 19 |
De honore militibus exhibendo, et modestia indicenda; et qui militiae artem
tradiderint, et generalia quaedam praecepta eorum |
| Caput 20 |
Qui sint pedes reipublicae et de cura eis impendenda |
| Caput 21 |
Rempublicam ad naturae similitudinem ordinandam, et ordinem de apibus
mutuandum |
| Caput 22 |
Quod sine prudentia et solicitudine nullus magistratus subsistit incolumis,
nec viget respublica cuius caput infrimatur |
| Caput 23 |
Levitatem sicut loquendi, ita audiendi vitandam, et quod finis voluptatis,
poenitentia est. |
| Caput 24 |
Vitia potestatum ferenda sunt, eo quod in eis auspicia publicae salutis
constant, et quod dispensatores salutis sunt, sicut stomachus in corpore animalia
nutritiva dispertit, et hoc ex sententia domini Adriani Papae |
| Caput 25 |
De cobaerentia capitis et membrorum reipublicae et quod princeps quaedam
imago deitatis est, et de crimine maiestatis, et de his quae sunt in fidelitate
servanda |
| Caput 26 |
Quod vitia ferenda sunt aut tollenda, et a falgitis distant, et generalia
quaedam praecepta de officio principis, et brevis epilogus quanta sit reverentia ei
exhibenda |
| Caput 27 |
Quod Gnathomici pervertunt, nec vera fateri patiuntur, et quod eis exemplo
Marsiae corium detrahendum est, si sapiant divites; et quod calumniatores pauperum Deus
ipse persequitur |
| Caput 28 |
Autoritate Socraticorum quando quis de suo commendatur, et quando aliena sit
laudatio |
| Caput 29 |
Quod pro merito principis formatur populus, et ex merito populi, formatur
principatus, Deoque placido creatura quaelibet mansuescit, et servit
homini |
| Caput 30 |
Brevis epilogus adversus Gnathonicos |
| Prologus |
|
| Caput 1 |
Quod Academici modestiores fuerint aliis Philosophis, quos temeritas
excaecavit, ut darentur in reprobum sensum |
| Caput 2 |
De errore Academicorum et quos eorum liceat imitari et quae sunt dubitabilia
sapienti |
| Caput 3 |
Unde dicti sint Academici, aut quis timor aut passio mentis, secundum A.
Gellium et Stoicos, in sapientem cadat |
| Caput 4 |
Unde dicatur philosophia: et de Samio Pythagora, et doctrina eius, qui
Italicis philosophandi autor extitit |
| Caput 5 |
De lonico genere Philosophorum, et autoritate Socratis, et dogmate Platonis,
et opinione eius post mortem |
| Caput 6 |
De Aristotele, et opinione eius, et Stuidiis, et quod variis disputationibus
dubitationem Academicorum movit, et de regula eorum |
| Caput 7 |
Quod alia sensus, alia rationis, alia religionis autoritate probantur, et
quod fides in omni doctrina aliquod stabile initium vendicat, quod probari non debet; et
quod alia per se doctioribus innotescunt, alia rudibus: et quatenus deubitandum sit. et
quod pertinacia, veritatis inquisitionem plurimum impedit |
| Caput 9 |
De arrogantia multitudinis imperitae; et qualiter legenda sunt ea, quae
prodesse poterunt et obesse, et quod ingenio vel executio sine gratia sapientiae non
contingit |
| Caput 10 |
Omnes scripturas esse legendas, et de benedictione quae primigenis data est,
et filiis Noe, et quod rationis autoritas nullius gentilium praeiudicet |
| Caput 11 |
Quid sit vere philosophari, et ad quem finem scripturarum vergat
intentio |
| Caput 12 |
De ineptiis nugatorum; qui sapientiam verba putant: et quod aliter legendi
sunt libri divini, aliter gentiles |
| Caput 13 |
Quae sint necessaria et quasi claves philosophandi, et quod simplicitas amica
est veritati: et quid sit iuctari cum angelo vel cibare eum et quid sit aut prosit ad
vocationem sapientiae, relinquere patriam |
| Caput 14 |
De septima clave discentium |
| Caput 15 |
In quo Epicurus et sui summum bonum constituant, et quod per multos labores
itur ad voluptates |
| Caput 16 |
De amore divitiarum, et quod in eis anima non quiescit |
| Caput 17 |
De ambitione, et quod cupiditas stultitiam comitetur, et quis sit ortus
tyrannidis, et de diversis vitiis ambitiosorum |
| Caput 18 |
Quod ambitiosi dissimulant se velle quod maxime appetunt; et quibus
excusationibus propositum tegant |
| Caput 19 |
De his qui impudentius irruunt, sine dissimulatione ambitionis, quos neque
ratio nec autoritas reprimere potest |
| Caput 20 |
De legibus secularium principum, quibus curiales et officiales arcentur ab
honoribus ecclesiasticis, et quibus exemplis Dathanitae et Abironitae nitantur
obtinere. |
| Caput 21 |
De hypocritis, qui ambitionis labem falsa religionis imagine nituntur
occultare |
| Caput 22 |
De eisdem, et de Ezechia, qui thesauros, quos ostentavit,
amisit |
| Caput 23 |
Quod Carthusienses, dum moderationis habenis, avaritiam cohibent, et magni
monits nova religio, dum omnia mundana contemnens, et de crastino non cogitans repellit
omnia, avaritiam excludit, ab Hypocritarum nota et nomine longius absunt: et qui sunt
seculares aut religiosi, et quae regalia activorum, et quae ociosorum, et quis sit finis
Hypocriseos |
| Caput 24 |
De invidis et detractoribus |
| Caput 25 |
De libertatis amore et favore, et de his quae libere dicta patienti animo
maiores tulerint: et de differentia loedoriae et scommatis |
| Prologus |
|
| Caput 1 |
Quod Gnathonica subest Thrasonianae, et de septem principalibus vitiis, et
sequela eorum, secundum beatum Gregorium: et quod inanis gloria nobilem habet
ortum |
| Caput 2 |
Quod rarus est contemptor gloriae, et de tribus locis a quibus laudis materia
trahitur, et quae sit laus vera, quae perfecta, quae neutra; et de moderatione
largitionum |
| Caput 3 |
Quod omnis professio suos Thrasones habet, et de personis qui ad
similitudinem Eunauchi Terentiani sint apud inaniter gloriantes, et quod vana gloria
meretricis more loculos sequitur |
| Caput 4 |
Quod nullum vitium peius avaritia, nec amari posse qui suspectus est
avaritiae: et de duplici fonte liberalitatis, et uter sit potior, et de Confidio et
Gillia |
| Caput 5 |
De duobus naturalibus affectibus, scilicet amore iusti, et amore commodi: et
de sequela eorum, amore scilicet libertatis, et amore dominandi: et de comparatione
Caesaris et Catonis, de Alexandro, Aristotele, Augusto et Platone, et de his qui via devia
ad gloriam pergunt. |
| Caput 6 |
De luxuria et libidine, et quinque partito mortis introitu, et quorum sensuum
sit voluptas perniciosior, et triplici genere convivarum secundum Portunianum, et
pernitiae gulae: et de convivio Didonis et Evandri, apud Virgilium |
| Caput 7 |
De cibariis et sumptuariis legibus veterum, ad intemperantiam coercendam: et
differentia earum secundum Portunianum, et de intemperantia Antonii, et frugalitate Iulii
Caesaris, de Augusto, et Neronae, et C. Caligula, et Vitellio, et Metello |
| Caput 8 |
De convivio philosophico, et quod ei civile connexum eset: et de sumptuariis
legibus eius |
| Caput 9 |
Quod etiam in sacra scriptura sunt optimae civilitatis regulae, et quod nihil
virtute civilius: et quae sunt regulae civilitatis in conviviis observanda, et de
verecundia. |
| Caput 10 |
Regula convivandi, sensu et fere verbis Macrobii, sumpta de libro
Saturnaliorum, et de commatibus et de cavenda ebrietate, et de observandtia convivantium,
et C. Claudio Cesare dicente, quod sicut nautae scopulum fugiunt, sic fugiendum est
infrequens et insolens verbum |
| Caput 11 |
De molestiis et oneribus Coniugiorum, secundum Hieronymum et alios
Philosophos: et de perniciae libidinis, de mulieris Ephesinae et similium
fide |
| Caput 12 |
Quod brutis et insensibilibus quidam appetant conformari et quanta humanitate
cum servis vivendum sit: et de trium reliquorum sensuum voluptate |
| Caput 13 |
De frugalitatis commendatione, et nota Quintiliani in Senecam, et quomodo
frugaliter possit avaritiae suspicio devitari |
| Caput 14 |
Quod nihil ad gloriam fructuosius est laude et favore bonorum, et maxime
scriptorum: et quod turpium familiaritas non tam prodest quam obest, et quod uno benefacto
vel dicto gloria propagatur |
| Caput 15 |
Honestatem aut solam, aut prae caeteris expetendam, et in ea tota
liberalitati locum esse praecipuum, et econtra avaritiam gloriae plurimum
adversari. |
| Caput 16 |
De quatuor fluminibus, quae de fonte libidinis oriuntur Epicureis, faciunt
quae deluvium, quo fere mundus mergatur, de aquis contrariis et vestibus
Esau. |
| Caput 17 |
In quo tyrannus a principe differat, et de tyrannide sacerdotum, et in quo
pastor, fur, et mercenarius ab invicem differunt. |
| Caput 18 |
Ministros Dei esse tyrannos: et quid tyrannus; et de moribus C. Caligulae, et
Neronis nepotis eius, et exitu utriusque |
| Caput 19 |
De morte Iulii Caesaris, et aliorum gentilium tyrannorum |
| Caput 20 |
Quod autoritate divinae paginae licitum et gloriosum est, publicos tyrannos
occidere, si tamen fidelitate non sit tyranno obnoxius interfector, aut alias iustitiam,
aut honestatem non amittat |
| Caput 21 |
Omnium tyrannorum finem esse miseriam; et quod in eos Deus vindictam exercet,
si manus cesset humana, ac hoc in Iuliano apostata, et multis sacrae scriptura patet
exemplis |
| Caput 22 |
De Gedeone qui forma praesidentium est, et Antiocho |
| Caput 23 |
Consilio Bruti utendum esse adversus eos, qui pro summo pontificatu non modo
certant, sed scismatice dimicant: et quod tyrannis nihil quietum |
| Caput 24 |
Epicureos nunquam assequi finem suum |
| Caput 25 |
Quae via fidelissima sit, ad assequendum, quod Epicurei appetunt, vel
pollicentur |
Open in Mirador
